Ғылыми мақала тақырыбының өзектілігі цифрлық технологиялар саласындағы жетістіктердің электрондық коммерцияның пайда болуы мен дамуына алып келетін әлемдік экономикалық жүйеге өсіп келе жатқан әсеріне байланысты туындап отыр. Қазақстан Республикасының Үкіметі цифрландыру бойынша ұлттық жобаны іске асыру шеңберінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар инфрақұрылымын дамыту бойынша қабылдап жатқан шаралар электрондық коммерция нарығын қалыптастыруға ықпал етті. Мақаланың мақсаты - электрондық коммерция нарығын қалыптастыруды талдау негізінде Қазақстан экономикасын цифрландыру жағдайында оны дамыту тетіктерін әзірлеу болып табылады. Бүгінгі таңда электрондық сауда тауарлар мен қызметтерді сатып алудың ыңғайлы тәсілі ғана емес, сонымен қатар халықаралық бизнес пен сауда үшін маңызды құрал болып табылады. Қазіргі экономиканы қызметтің тиімділігін едәуір арттыруға ықпал ететін IT технологияларын қолданбай елестету мүмкін емес. Әлемдік экономикада интернет-қызметтерді қолдану электрондық сауда деп аталатын жаңа форматтың пайда болуына ықпал етті. Интернетте іс жүргізу кәсіпкерлер үшін өте тиімді, өйткені бұл өндіріс шығындарын азайтуға көмектеседі және келісімшарттарға қол қою үшін қосымша шығындарды және әлеуетті тұтынушымен тікелей физикалық байланыстарға уақытты қажет етпейді. Зерттеуді жүргізу үшін салыстырмалы, статистикалық, математикалық талдаулар, ғылыми зерттеулер мен мақалаларды талдау және жалпылау әдістері қолданылды.

https://doi.org/10.48081/HJNU9606

2025

Выпуск 1

Since the forecasting of general economic income in diversified industries has a number of peculiarities associated with the presence and nature of the stochastic relationship of production and economic indicators, as well as the uncertainty of production and market conditions of the planning year, to calculate the forecast values of marginal income in this article is used the method of forecasting, which uses the principles of expert judgment in combination with probabilistic analysis of historical data and assumes the correction of historical data The model was tested on the materials of agrarian production of one of the largest agricultural regions of the country - North-Kazakhstan region. To calculate the forecast values of marginal income of agricultural crops of commercial crop production of the North-Kazakhstan region, historical data on yields, variable costs and prices of realization of agricultural products of the region were used. In general, the development of such models, their testing and practical application are justified in solving the problems of forecasting and analysis of consequences from the implementation of regional and national agricultural economic programs.

https://doi.org/10.48081/FUSG2170

2025

Выпуск 1

The service industry is a sector that plays an important role in the modern economy. Under the influence of economic, technological and social changes, this industry has become the main indicator that determines the level of development of countries. The quality of the service industry is aimed at meeting the needs of customers, and this in turn gives organizations a competitive advantage. Education is also an important part of the service system. It is considered as the main tool that develops the creative potential of society and ensures social justice and equal opportunities. This research work is aimed at analyzing the importance of service quality in economic and social spheres, including the quality of educational services. Service quality is defined as the difference between customer expectations and actual service received. The field of education is an important field that ensures the development and future of society. The research was conducted in public and private secondary schools in Turkestan. The main goal of the study is to determine the difference between the expectations of students from educational services and the actual knowledge they received. For this, the SERVQUAL model developed by A.Parasuraman, V.Zeitaml and L.Berry was used. In the course of the research, questionnaires were conducted and the obtained data were analyzed using SPSS and Microsoft Excel programs. The level of satisfaction of students with the quality of education, the relationship between the quality of service and demographic characteristics was determined. The results show that quality education has a direct impact on meeting the needs of students. The scientific value of the research is in the provision of specific recommendations for quality improvement using the SERVQUAL model in the assessment of the quality of educational services.

https://doi.org/10.48081/EYEY2827

2025

Выпуск 1

The article proposes a novel quantitative tool called "activity scoring" aimed at addressing challenges in group lending and microfinance. Unlike traditional credit scoring models that rely on borrower characteristics and historical loan performance, activity scoring focuses exclusively on the actions of individual borrowers. By implementing a point-based system, borrowers earn points for positive behaviors, such as timely loan repayments, while incurring penalties for negative actions, like missed payments. This approach not only incentivizes responsible borrowing but also enhances the predictive power of risk assessment by capturing a broader range of borrower activities. The article outlines the theoretical underpinnings of activity scoring, compares it to existing credit scoring methods, and highlights its potential benefits, including improved loan repayment rates, better client segmentation, and reduced reliance on subjective assessments by loan officers. Furthermore, the tool fosters transparency within microfinance institutions (MFIs) and facilitates information sharing. By emphasizing borrower engagement and performance, activity scoring offers a promising avenue for increasing the efficiency and effectiveness of microfinance operations, ultimately contributing to the sustainability of lending practices in developing economies.

https://doi.org/10.48081/ALQY9258

2025

Выпуск 1

Мақалада, Қазақстанның адами капиталды құру үшін инвестиция ретінде әлеуметтік-экономикалық факторлардың өзара әрекеті қарастырылып, экономикалық өсу процесінің кейбір сыни аспектілері көрсетіледі. Себебі, инвестицияларға нақты әлеуметтік құрылымды, адам білімін және денсаулық сақтау капиталын құрайтын уақыт пен күш шығындары кіреді, бұл өз кезегінде экономикалық өсуді тудырады. Адами капиталды дамыту саласындағы әрекетсіздік барған сайын үлкен шығындарды алып келеді, зерттеу тақырыбы осымен өзекті болып табылады. Мақаланың мақсаты - адами капиталды қалыптастыру контекстінде жоғары білім сапасының рөлін және осы процестің әлеуметтік-экономикалық қатынастарға әсерін терең қарастыру болып табылады. Зерттеу білім беру жүйесінің қандай нақты аспектілері адам капиталының сапасына көбірек әсер ететінін көрсетеді. Қолданыстағы зерттеулерді терең талдау және синтездеу арқылы біз инновациялардың, экономикалық өсудің және тұрақты әлеуметтік прогрестің драйвері ретінде білім берудің маңыздылығы туралы түсінігімізді кеңейтуді мақсат етеміз. Мақаланың мақсатына жету үшін авторлар теориялық зерттеу, салыстырмалы талдау және корреляциялық талдау әдістерін қолданды. Нәтижесінде, 2018 жылдан 2022 жылға дейін адами капиталға әсер ететін маңызды әлеуметтік-экономикалық факторларды анықталды және адами капиталдың экономикалық прогресіне қандай аспектілердің ықпалы бары нақтыланды. Мақаланың қорытындылары экономикалық өсуді ынталандыру үшін адами капиталға инвестициялаудың маңыздылығы анықталды. Авторлар адами капиталды жоғарылату және соның әсерінен орын алатын экономикалық өсуді ынталандыруға ұсыныстар берді.

https://doi.org/10.48081/IMFZ5857

2024

Выпуск 4

В этой статье авторами выявлены проблемы и представлены ключевые рекомендации по повышению конкурентоспособности продукции легкой промышленности в экономике Казахстана. Легкая промышленность играет важную роль в экономике Казахстана, предоставляя значительное количество рабочих мест и внося вклад в формирование национального дохода. Однако, чтобы оставаться конкурентоспособной на глобальном рынке, необходимо постоянно совершенствовать производственные процессы и продукцию. В статье представлен анализ текущего состояния легкой промышленности в экономике Казахстана с акцентом на повышение конкурентоспособности продукции. Исследование опирается на изучение мировых трендов и передового опыта в отрасли. Авторы выделяют ключевые факторы, влияющие на конкурентоспособность, и предлагают целенаправленные рекомендации для улучшения производственных процессов, маркетинговых стратегий и инновационной деятельности в легкой промышленности, с учетом специфики казахстанского рынка. Это возможно при обеспечении высокого уровня квалификации персонала государственными программами по обучению и развитию навыков, а также партнерства с образовательными учреждениями. Работа представляет рекомендации и практическую ценность для бизнес-сообщества, регуляторов и исследователей, нацеленных на стимулирование роста и эффективности этого важного сектора.

https://doi.org/10.48081/IBUH5655

2024

Выпуск 4

Развитие малого и среднего бизнеса в Казахстане одна их стратегических задач современности. Это связано с динамичным развитием республики, многогранностью структуры отраслей народного хозяйства. В развитых странах сектор малого и среднего бизнеса обеспечивает более 60% ВВП. В нашей стране сектор малого и среднего предпринимательства обеспечивает более 30% ВВП. Поступательное развитие казахстанского малого и среднего предпринимательства это не только обеспечение новых рабочих мест, увеличение производства, конкурентоспособности, но и формирование инновационных производств, увеличение доли инновационной продукции. В условиях роста числа субъектов малого и среднего предпринимательства, популярности среди населения индивидуального предпринимательства, вопрос поддержки инновационного предпринимательства приобретает особую важность. Производство инновационной продукции направлено на формирование отечественного технологического предпринимательства, обеспечение независимости Казахстана на локальном и мировом рынках. Стимулирование развития предпринимательства осуществляется посредством формата налогообложения субъектов бизнеса. Налоги в государстве являются регулятором финансовой деятельности. В Казахстане используются различные преференции: исходя из масштабов, видов деятельности. Степень прогрессивности налоговой системы определяется ее эффективностью в текущих условиях. Инновационное развитие предпринимательства требует трансформации подходов к налогообложению. В статье рассматривается текущее состояние развития предпринимательства и направления дальнейшего совершенствования налогообложения как способа развития инновационного малого и среднего предпринимательства Казахстана.

https://doi.org/10.48081/ATMU8645

2024

Выпуск 4

На современном этапе развитие страусоводства является еще малоизученной сферой птицеводства. При этом хочется отметить, что промышленное птицеводство является одной из выгодных отраслей сельского хозяйства, связанных с наращиванием ассортимента мясной продукции. В Республике Казахстан нет данных по развитию страусоводства. Поэтому авторы задались вопросом изучения потребностей и возможностей развития данного вида птицеводства на территории страны. Цель статьи - изучить вопросы рационализации и перспективы расширения данного сегмента рынка, а также рассмотреть возможные преграды, которые могут ограничивать или препятствовать процессам становления отрасли. Полученные результаты научной работы можно применять в крестьянских и фермерских хозяйствах. Надо отметить, что мясо страусов пользуется особой популярностью за рубежом, так как содержит необходимые для человеческого организма витамины и минералы. Другие продукты переработки: яйца, кожа, перья, жир и т.д. также являются ценными. В статье приведен сравнительный анализ энергетической ценности мяса страусов и других животных, предложены варианты использования вторичных продуктов страусоводства. Показаны параметры потребительских свойств, даны предложения по оптимизации отрасли. При написании статьи были применены различные методы научного исследования. К примеру, примененный сравнительный метод позволил сопоставить выход продукции от крупного рогатого скота и страуса. Анализ и синтез расширили вопросы развития исследуемой отрасли при решении продовольственной безопасности страны. Таким образом, авторы пришли к выводу, что для успешного развития страусоводства необходимо изучить экономическую значимость, особенности развития отрасли, государственную поддержку в виде снижения или отмены налогов на начальных этапах, льготное кредитование бизнеса и т.д.

https://doi.org/10.48081/IYXL5958

2024

Выпуск 4

Most of the universities in our country work in the fields of education, scientific research and social service, and allocate their resources to these three fields. This situation, in turn, creates difficulties in the allocation of university resources, their efficient and productive use. Determining the areas in which universities are active and focusing on their active and effective areas will not only strengthen them in the global competition, but also cause effective and productive use of their resources. However, a university focused on the wrong or ineffective field can do great damage to both the institution's image and its resources. For this reason, it is very important to analyze the effectiveness of universities. Purpose of this research work, prepared in this direction, is to measure and analyze the efficiency of higher educational institutions, that is, universities, using the DEA method. Also, it was aimed to determine whether universities should be restructured for various reasons and to determine which areas universities should address during this restructuring. In the course of the study, by analyzing the relative efficiency of the university, it was determined how much it should increase or decrease its income and how much it should increase or decrease its expenses in order for the university to be effective. Based on the results of the research, it was discussed how to achieve partial differentiation of universities by looking at the indicators of education, scientific research and social service. Also, analyzes and measurements of the relative efficiency of these universities were conducted, and assessments were made regarding which of their input and output values are not efficient and ways to make them efficient. In order to maintain effective and current efficiency levels, idle capacities were identified and estimates were made for these idle capacities and increasing-decreasing-constant revenue scenarios were also considered.

https://doi.org/10.48081/RCPL7306

2024

Выпуск 4

В развитую цифровую эпоху интеллектуальная собственность имеет решающее значение в мире информационных технологий. Современный ландшафт интеллектуального права собственности претерпел существенные изменения под влиянием эпохи цифровых технологий. В статье рассматривается проблема отсутствия действующих законов в сфере коммерциализацией интеллектуальной собственности, проблема совместимости с устаревшими системами, вероятность кибератак, кражи и монетизации объектов интеллектуальной собственности. Цель данной статьи – определение роли интеллектуальной собственности, которая содействует инновациям в ИТ-индустрии и определяет важность защиты объектов интеллектуальной собственности для участников рынка интеллектуальной собственности в процессе коммерциализации технологий [1]. Задачей данного исследования является проведение анализа и прогноза размера рынка интеллектуальной собственности по сегментам на примере зарубежных компаний. Проведенные исследования в области рынка программного обеспечения интеллектуальной собственности предполагают адаптацию подходов по защите интеллектуальной собственности на основе принятия новых законодательных актов, которые способствуют внедрению альтернативных бизнес-моделей, инновационных разработок и современных методов коммерциализации объектов интеллектуальной собственности [2]. Исследование рынка программного обеспечения интеллектуальной собственности является эффективным в следствии растущей осведомленности и признания программного обеспечения собственности в развитых и развивающихся странах, таких как США, Индия, Бразилия, Алжир, Германия и ряд других, что свидетельствует о необходимости внедрения программного обеспечения интеллектуальной собственности для повышения прибыльности и эффективности коммерциализации технологий [3]. В статье представлена матрица рыночного позиционирования, в которой представлены бренды мировых компаний, подлежащих классификации. Использование бренда становится решением технических проблем, нового дизайна интеллектуальной собственности , приносящие доход путем их коммерциализации.

https://doi.org/10.48081/WBMS4800

2024

Выпуск 4